Metrolara yeni ödəmə üsulu gəlir: BakıKart tarixə qovuşur?

"Bir mühəndis kimi mən həmişə innovasiyanın, inkişafın, rəqəmsal transformasıyanın tərəfində olmuşam. Təsadüfi deyil ki, Cənab Prezidentin Rəqəmsal Transformasiya ilə bağlı 27 aprel 2021 tarixli fərmanında və sonrakı əlavə dəyişikliklərdə bu tarixdən əvvəl və sonrakı tarixlərdə İT məsələləri ilə bağlı məsələyə verdiyi yüksək əhəmiyyət çox aydın görsənir.
Ölkədə rəqəmsal xidmət və yanaşmaların çoxalması təbii ki, bir İT mühəndisi kimi məni sevindirir, amma bu işlərdə bütün məqamlar nəzərə alınaraq, keçirilməlidir. Bəzi hallarda İT texnologiyalarından istifadə edərək, üstünlük əldə edəcəyimizi düşünsək də, işin düzgün təşkil olunmamasından yaranan ciddi problemlərlə də qarşılaşa bilərik. Bir çoxumuz bunun şahidi də olmuşuq. Ona görə də bütün hallar düzgün hesablanmalı, testər aparılmalı, ölkədəki insanların və bütün yaş qruplarının bu yeniliyə öyrəşməyini və reaksiyasını düzgün araşdırmalıyıq. Sonra pilot səviyyədə sınaqlar keçirilməli və bir müddət müşahidə aparılmalıdır".

Bunu Sonxeber.az-a olan açıqlamasında İnformasiya Texnologoyaları üzrə Mühəndis-Ekspert Bəhruz Əliyev deyib.

"Bu yaxınlarda metrolarda NFC (Near Field Communication) və QR kod ilə ödəniş imkanlarının olacağı ilə bağlı xəbərlər yayıldı. NFC-nin metrostansiyalarda qurulması bank kartları, mobil telefon, "ağıllı" saat və üzüklər vasitəsi ilə də ödəniş etməyə imkan verəcək. Necə və hansı formada olacağı ilə bağlı daha geniş formada informasiya qarşıma çıxmadı, amma Türkiyə təcrübəsinə bənzər olacağını düşünürəm. Türkiyədə artıq bu tətbiq olunur. Bəzi məqamları da diqqətə çatdırmaq istərdim.

Qısaca NFC nədir?

NFC 13,56 megahertz ilə çalışan saniyədə 106-424 Kbit/s sürətlə 4-10 sm məsafədən məlumat göndərmək qabiliyyətinə sahib radio tezlikdir. 2002-ci ilin sonlarında Sony və Philips-in ortaq işinin nəticəsidir. 8 dekabr 2003-cü ildə ISO/IEC tərəfindən standart kimi qəbul edilib. NFC Forumu 18 mart 2004-cü ildə Nokia, Sony və NXP tərəfindən NFC texnologiyasının inkişafı və yayılması üçün yaradılıb. NFC ilə ilk telefon olan Nokia 6131 2006-cı ildə istehsal edildi. 3 modda işləyir:
1. Yazıb oxuma modu: Passiv NFC stiker və təqləri oxumağı təmin edən mod
2. İki bərabər hüquqlu cihaz arasındakı əlaqəni təmin edən mod: Şəkil, musiqi və digər məlumatların bir-birlərinə qarşılıqlı ötürülməsində bu moddan istifadə olunur.
3. Kart emulyasiya modu: NFC cihazın özünü NFC kartı kimi aparmasına icazə verir.

Bəs bu imkanlardan Metrostansiyalarda və digər nəqliyyat növlərində necə istifadə edə bilərik?

NFC, QR kimi innovasiyaların üstünlük və dezavantajları nələrdir və rahat istifadə və mümkün narahat məqamların qarşısını almaq üçün, hansı məqamlara nəzər yetirmək mütləqdir. Bizi nələr gözləyir?
1. Bank kartları – Mütləq bank kartlarının NFC dəstəyi olmalıdır. Günümüzdə bu bir çox bank kartında artıq mövcuddur.
2. Əgər mobil telefon istifadə edilməsi arzu olunursa, mütləq smartfonun NFC dəstəyi olmalıdır. Əks halda bu mümkün deyil.
3. Türkiyə təcrübəsinə baxılarsa, BakıKartın smartfonlar üçün aplikasiyasının olmasını gözləmək mümkündür. Bu BakıKarta fiziki kart istehsalını azaltmağa imkan verəcək. Bu formada kartla bağlı xərclər azalacaq. İnsanların istifadə sıxlığından asılı olaraq, fiziki kartlar tədricən yoxa çıxa bilər. Bu halda BakıKart terminallarına da ehtiyac qalmayacaqdır. Terminalların saxlanma xərcləri Aplikasıya servisinin saxlanılma xərclərinə istiqamətlənəcəyini düşünmək olar. Aplikasıya yüklənərək, rəqəmsal yaranan kart hesabına bank vəya digər vasitələrlə pul köçürmək mümkün versiyadır. Amma bunun üçün, NFC dəstəyi olan telefon və smartfonda işləmək üçün müəyyən təcrübə tələb edir. Ona görə də uzun bir müddət fiziki kart və virtual kart sistemlərinin paralel işləməyə məcbur qalacağı aydın görsənir. Bu da əlavə iş həcmi, işçi və xərc deməkdir. Mütləq müəyyən optimallaşma olmalıdır.
4. NFC dəstəyi olan bank kartları ilə ödəmə bir çox yaş qrupunun edə biləcəyi bir məsələdir. Öncəki versiyadan daha səmərəlidir. Bu gün Bank kartlarına onlayn və nağd vəsaiti köçürmək üçün çoxlu imkanlar mövcuddur. Amma məsuliyyət əsasən bank sisteminin üzərinə düşəcək. Bank sistemlərinin yüksək traffikə məxsus ödəniş müraciətlərinə cavab vermə qabiliyyəti olmalıdır. Əks halda metroya daxil olmada bankda yaranan problemlərə görə sərnişinlər çətin vəziyyətdə qala bilər. Problem nəqliyyat yoxsa, bankda olduğu mübahisəsi hərkəsin kefinə soğan doğraya bilər. Metropolitenin günlük istifadə sayını, pik saatları banklar mütləq nəzərə almalıdır. Bu versiyada bakıkartın məsuliyyəti azalacaq və bankların məsuliyyəti çoxalacaqdır.
5. QR kod sistemi isə tamamilə fərqli bir məsələdir. Üslub tamamilə fərqlidir. QR kod sistemi əsasən bakıkartla işləyəcəyini düşünürəm, amma bank öz aplikasiyalarda QR kod yaratmaq və inteqrasiya imkanı verilərsə, ödənişi bankların mobil aplikasiyaları ilə etmək teorik olaraq mümkündür. QR aktiv edilir, turniketin QR oxuyucusuna yaxınlaşdırılır və ödəniş həyata keçirilir.
6. Nəqliyyat vasitələrinə əsla tətbiq etməyi məsləhət görmədiyim üsul isə, QR-ı öz mobil telefonumuz vasitəsi ilə oxutmaq imkanıdır. Ola bilər ki, kimdəsə zəif kameralı və QR oxuma funksiyası texniki olaraq zəifdir. Bu halda növbələr və diskomfort vəziyyət yaranacaq.
7. Bu inkişafın ən gözəl tərəfi isə, texniki olaraq, ödəniş edən şəxslərin şəxsiyyətini təyin etmək mümkün olacaq. Bu isə ciddi BigData məsələsidir. İnformasiyanı analiz edib, müxtəlif yararlı kompaniyalar keçirmək və digər innovativ işlər aparmaq olar. Avropada bir çox ölkədə ictimai nəqliyyat kartları şəxsin adına qeydiyyata olması icbaridir. Kart itərsə, xüsusi müraciət əsasında alınır, yenilənir.
8. Artıq bəzi ölkələrdə, hətta qonşu ölkədə Face Detection (Üz tanıma) sistemi ilə ödəniş etməkdən söhbət gedir. Siz metroya daxil olanda kamera sizi tanıyacaq və müvafiq bank hesabınızdan ödəniş avtomatik çıxılacaqdır.
9. Nəticə olaraq, bunlar qonşu ölkələrdə olan təcrübələrin mühəndis yanaşması ilə birləşməsidir. Surpirizi Metropolitendən gözləyirik".
AYSEL QULİYEVA

Telegramda izləyin

instagramda izləyin